Μοντεβέρντι Κλαούντιο

(Claudio Monteverdi, Κρεμόνα 1567 – Βενετία 1643). Ιταλός συνθέτης. Αφιερώθηκε πρώιμα στη μουσική και δημοσίευσε το 1583 την πρώτη του συλλογή Πνευματικά μαδριγάλια για τέσσερις φωνές, την οποία ακολούθησαν ένα βιβλίο Τραγούδια για τρεις φωνές (1584) και, το 1587, το πρώτο από τα έξι βιβλία Μαδριγάλια για πέντε φωνές, που συνέβαλαν αποφασιστικά στη διάδοση της φήμης του ως μουσικού. Τραγουδιστής και δεξιοτέχνης της βιόλας το 1590 στη δουκική αυλή της Μάντοβας, ο Μ. ταλαιπωρήθηκε στη ζωή του από τη φιλαργυρία των Γκοντσάγκα και από την εχθρότητα που εκδηλωνόταν κατά της νεωτεριστικότητας των συνθέσεών του. Όταν το 1603 διορίστηκε, πάντα στη Μάντοβα, διαχειριστής του δουκικού μουσικού ταμείου, ενάλλαξε τις υπηρεσίες του στη αυλή με τη δημοσίευση Μαδριγαλιών και τη σύνθεση μελοδραμάτων, ιντερμέτζων και χορών, από τα οποία ευοδώθηκε το 1607 η Αριάννα (από την οποία διασώθηκε μόνο ο περίφημος θρήνος (Lamento) και Ο χορός των αχάριστων. Το 1613 διορίστηκε διευθυντής μουσικής της Βενετικής Δημοκρατίας και το 1614 δημοσίευσε το έκτο βιβλίο των Μαδριγαλιών. Κατόπιν συνέθεσε πολλά άλλα μελοδράματα και μπαλέτα, που χάθηκαν όμως όλα, εκτός από την Επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα (1641) και τη Στέψη της Ποππαίας (1642), το τελευταίο έργο του. Σ’ ένα ύφος εσωτερικά ομοιογενές, ο Μ. έδωσε σε όλες τις μορφές που χρησιμοποίησε μια κοινή «αλήθεια έκφρασης», την οποία πέτυχε ξεπερνώντας τους ακαδημαϊκούς κανόνες της εποχής του – το «μιλώ τραγουδώντας» (favellar cantando) της φλωρεντινής «Καμεράτα» - ξαναανακαλύπτοντας τις εκφραστικές αξίες του ηχοχρώματος των μουσικών οργάνων, συνδέοντας στενότατα τον λόγο με τη μουσική και επινοώντας για μερικά νέα όργανα καινούρια τεχνικά και εκφραστικά μέσα. Επιπλέον, απλοποίησε την πολυφωνική τεχνική και έδωσε δραματική προβολή στο ρετσιτατίβο, συγκεντρώνοντας στην άρια τον ζωτικό πυρήνα του μελοδράματος, που μέχρι τότε χαρακτηριζόταν από ένα άμορφο, ρευστό και διάχυτο γενικό στόμφο. Τόνισε κατόπιν το δραματικό κλίμα των έργων του, παρενθέτοντας στην ανάπτυξη της δράσης έντονα ορχηστρικά σχόλια. Το πιο καθαρό δείγμα του νέου αισθήματος της μουσικής που εισήγαγε ο Μ. στην ιστορία του ευρωπαϊκού πνευματικού πολιτισμού, μπορεί να επισημανθεί στον Αγώνα του Τανκρέδου και της Κλορίντας, πάνω σε οκτάστιχα του Τάσο, που περιλήφθηκαν στα Πολεμικά και ερωτικά Μαδριγάλια και δημοσιεύτηκαν το 1638· εδώ η διαφορά μεταξύ μουσικής θεάτρου και μουσικής δωματίου σβήνει: το κομμάτι αποτελεί υψηλή έκφραση αντιπροσωπευτικού ύφους, με μια μοναδική αναζήτηση του εκφραστικού πλούτου της τραγουδημένης λέξης. Τα έργα του Μ. εκδόθηκαν σε 16 τόμους το 1927. O Ιταλός συνθέτης Κλαούντιο Μοντεβέρντι, σε πίνακα ανώνυμου καλλιτέχνη του 17ου αι. (Εθνικό Μουσείο, Ίνσμπρουκ).